جوانان کم تجربه احساساتی! نهضت را به پیش می‌برند

گزارش ساواک به تاریخ 3 مهر 1342 نشان‌دهنده تداوم و گسترش نهضت روحانیت علیرغم سرکوب خونین قیام 15 خرداد و به شرح زیر است: «... با تحقیقاتی که مأمورین ساواک به‌عمل آورده‌اند معلوم می‌شود در بازار عده‌ای از جوانان کم‌تجربه و احساساتی[!] مخفیانه به نفع علما و روحانیون تشکیل باند و دسته داده‌اند. تنها خطر نفوذ ایادی وابسته به فدائیان اسلام در بین آنها بوده به‌طوری‌ که غیرمستقیم رهبری آنها را نیز ممکن است داشته باشند و دلیل بر این مدعا وجود آخوند معممی...

قیام 15 خرداد و قربانی شدن «آخرین سنگر دفاع از قانون اساسی و سلطنت مشروطه»!

در 2 مهر 1343 ساواک قزوین در گزارشی به ساواک استان مرکزی می‌نویسد: «گزارش مأمور حاکیست در مسافرت اخیر تهران موضوع ائتلاف و همکاری طرفداران نهضت آزادی با طرفداران آیت‌الله خمینی و بعضی روحانیون دیگر را از آقایان حاج خلیل شعار... ، حاج حبیب‌الله شعار... و حمید آقای عالی‌نسب... که همگی عضو رسمی نهضت آزادی در کمیته مرکزی (حومه بازار) می‌باشند، در اختیار نامبرده گذارده‌اند. در صورتی که بطور غیرمحسوس از آنان تحقیق شود شاید بتوان حقایق مطلب را بدست آورد،...

خاتمه‌ای که آغاز بود...

در اول مهر 1342 شاه در سخنانی به مناسبت جشن دهقان! در بوئین زهرا، قیام 15 خرداد را تجلی «بدترین مظاهر وحشیگری و عقب‌افتادگی و تحجر فکری»! دانست «که برای این مملکت ننگی بود که بااراده قوی ملت ایران، و همچنین وظیفه‌شناسی قوای مسلح، در عرض مدت کوتاهی به این وضع خاتمه داد.»[1] گرچه شاه چون همیشه قیام 15 خرداد را جنبشی ارتجاعی دانسته، از خاتمه آن با «اراده قوی ملت ایران»! و «وظیفه‌شناسی قوای مسلح» – البته در به رگبار بستن تظاهرکنندگان و...

تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل!

در 30 شهریور 1342، 4 روز پس از برگزاری انتخابات مجلسین، ساواک گزارشی با موضوع «جلسه منزل اسدالله رشیدیان[i]» می‌نویسد که برای آگاهی از شیوه انتخاب نمایندگان مجلس - مجرای تحقق مردم‌سالاری در نظام سلطنت مشروطه - در آن ایام جالب و خواندنی است: «پیش از ظهر روز گذشته 29 /6 /42 جلسه هفتگی منزل اسدالله رشیدیان تشکیل و در حدود یکصد نفر از طبقات مختلف و از جمله... طلان معینی... در آن شرکت کردند در این جلسه در مورد انتخابات مجلس شورای ملی مذاکره شد و طلان گفت: در...

پای منبر شیخ عباسعلی اسلامی

ساواک در گزارشی به تاریخ 29 شهریور 1341 می‌نویسد: «طبق تحقیقی که از مشهدی احمد، مباشر آیت‌الله میلانی بعمل آمد شیخ عباسعلی اسلامی[i] روز جمعه دو شهریور ماه را در روضه هفتگی روزهای جمعه که معمول بوده و هست شرکت می‌نماید و آیت‌الله میلانی او را دعوت می‌کنند که شما منبر بروید، شیخ عباسعلی هم قبول کرده و می‌رود منبر و ضمن شواهدی از حکومت یزید و معاویه، به دولت‌های گذشته و دولت حال حاضر[ii] حمله و از دربار و کسانی که خودشان[را] به دربار منتسب می‌دانند...

ثروتی که به یغما می‌رفت

روزنامه اطلاعات در شماره مورخ 27 شهریور 1342 و در حاشیه مذاکرات نفت لندن - میان نمایندگان شرکت‌های بزرگ نفتی و فؤاد روحانی، دبیر کل سازمان اوپک - از قول یک نشریه انگلیسی می‌نویسد: «کمپانی‌های نفتی با اوپک[i] مصالحه می‌کنند. نه کمپانی‌های نفتی و نه کشورهای عضو اوپک هیچ کدام مایل به مشاجره نیستند... بسیاری از اعراب و ایرانی‌ها به روش‌های احتسابی کمپانی اعتماد ندارند. در هر حال با آنکه کشورهای نفتی خاورمیانه و کمپانی‌ها هر دو معتقدند که سیستم فعلی...

«انتصابات مفتضح» در ایستگاه آخر!

در 26 شهریور 1342 سرانجام انتخابات مجلسین سنا و شورای ملی که اولین انتخابات پس از به اصطلاح «انقلاب سفید» به شمار می‌رفت برگزار شد. گرچه روزنامه اطلاعات از ازدحام زیاد! مردم در حوزه‌های اخذ رأی از سحرگاه آن روز و حضور همه اقشار ملت از «نخست‌وزیر و وزیران کابینه گرفته تا کارگران ساده و زنان چادری» خبر می‌دهد[i]، اما گزارش ساواک در همان تاریخ و به شرح زیر نشان می‌دهد که مخالفت با این انتخابات نمایشی و تحریم آن -  از روزها پیش آغاز شده بود -...

تاوانی که مخالفت با صهیونیسم در پی داشت...

ساواک در گزارشی با موضوع «تصمیم علما درباره محاکمه طالقانی» به تاریخ 24 شهریور 1342 می‌نویسد: «... علما به مناسبت محاکمه آیت‌الله طالقانی تلگراف تهیه کرده‌اند که در ظرف هفته آینده به نجف اشرف به آیت‌الله حکیم، شاهرودی، خوئی[i] مخابره نمایند و در این تلگراف از تضییقاتی که دولت برای آیت‌الله طالقانی فراهم نموده[ii] اعتراض و دستگیری او را غیر قانونی ذکر و در خاتمه تقاضا خواهند کرد که نامبرده باید مطابق قانون حق و حقیقت محاکمه شود...»[iii] گفتنی...

استبداد در باطن، دموکراسی در ظاهر!

فعالیت احزاب سیاسی در دوره پهلوی دوم را می‎توان به دو دوره زمانی تقسیم کرد: سال‌های 1320 تا 1332 و سال‌های 1332 تا 1357. در تمام دوران سلطنت محمدرضا پهلوی تنها سال‌های 1320 - 1332 را می‌توان به عنوان دوران فعالیت‌های حزبی نسبتاً آزاد دانست. با وقوع کودتای 28 مرداد اما بار دیگر خفقان و استبداد در جامعه حکمفرما شده، زمینه فعالیت احزاب مستقل محدود و پس از مدتی دچار رکود یا فروپاشی گردید. شاه در نیمه دوم دهه 30 تشکیلات دو حزبی را بر اساس نظام حزبی انگلستان و آمریکا...

خوراک و پوشاک برای ملتی با سابقه تمدن 2500 ساله!

روزنامه اطلاعات در 21 شهریور 1342 - 5 روز مانده به برگزاری انتخابات مجلسین - از قول مهندس عبدالله ریاضی[1] - نامزد نمایندگی مردم تهران - نوشت: «مردم ما احتیاج به مواد غذایی و پوشاک و نظایر آن دارند. تا روزی که مردم کشور غذای کافی و پوشاکِ لازم نداشته باشند، در رفاه و آسایش نیستند. برنامه من این است که برای مردم غذا و پوشاک تهیه کنم.»![2] گفتنی است عبدالله ریاضی - که عمق بینش سیاسی - اجتماعی وی را از وعده انتخاباتی‌اش می‌توان دریافت! - پیش از برگزاری...