ترویج دین از آن نوعی که شاه می‌خواست!

ورود مرجعیت شیعه به عرصه سیاست و حوادث سال‌های 1341 - 1342 به غلبه اسلام‌گرایان در میان منتقدین حکومت انجامید، به این سبب در دهه‌های 40 و 50 حکومت پهلوی کوشید دین و روحانیت را تحت نظارت خود قرار دهد. در این راستا به تشکیل و ایجاد سپاهیان دین و دیگر مروجین مذهبیِ حکومتی اقدام کرد تا نقش روحانیت به عنوان مبلغان دینی سنتی را از آنها سلب، جایگاه آنها در جامعه را تضعیف و انقلاب سفید شاه را بر اساس اصول دینی و مذهبی برای اقشار مختلف توجیه کند. شاه درصدد بود تجدد و...

یک بام و دو هوا!

در 19 شهریور 1343 روزنامه اطلاعات نوشت: «ماده‌ای که در مورد منع پوشیدن لباس زننده و ناپسند از طرف بانوان برای الحاق به آیین‌نامه امور خلافی پیشنهاد شده است مورد توجه طبقات مختلف مردم قرار گرفته است. خانم دکتر پارسا، نماینده مجلس شورای ملی، در مورد آیین‌نامه امور خلافی و ماده‌ای که در مورد لباس خانم‌ها برای الحاق به آن پیشنهاد شده است گفت: باید در مورد آقایان هم همین شدت عمل را به خرج داد و در آن صورت می‌شود اطمینان داشت که آیین‌نامه خلافی بطور اعم...

ساواک و جنبش دانشجویی در خارج از کشور

در اردیبهشت 1339 سه فدراسیون انجمن دانشجویان انگلستان، فدراسیون انجمن دانشجویان در آلمان غربی و انجمن دانشجویان فرانسه برای ایجاد هماهنگی و اقدامات مؤثرتر به یکدیگر پیوسته، کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی در اروپا را تشکیل دادند.[1] دانشجویان ایرانی در آمریکا نیز که در قالب انجمن‌هایی تشکل یافته بودند، از شهریور 1339 - همزمان با فعالیت جبهه ملی دوم در ایران - در مقابل حکومت پهلوی موضع‌گیری کردند. دی 1340 به پیشنهاد کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در...

اجتناب از ورشکستگی با قرضه اسارت‌آور!

ساواک در گزارشی به تاریخ 16 شهریور 1343 می‌نویسد: «روزی ‌که آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی[i] عازم شیراز بوده است و آقایان سیدمحمدصادق لواسانی[ii]. حاج سیدعلینقی[iii] امام جماعت. سبط[iv] و عده از شیرازی‌های مقیم مرکز حضورداشتند حاج سیدعلینقی قسمتی از سخنرانی آقای نخست‌وزیر[v] را در جلسه اطاق بازرگانی از روزنامه کیهان را قرائت نمود تا جایی که آقای نخست‌وزیر اظهار داشتند در اینجا سابقاً دور هم جمع می‌شدند و از ورشکستگی صحبت می‌کردند ولی من می‌گویم...

وقتی ناکارآمدی به آشفتگی و بحران می انجامد.

پس از کودتای 28 مرداد، شاه برای تثبیت پایه‌های قدرت خود، اطلاع از گوشه و کنار کشور، کشف و سرکوب مخالفت‌های داخلی، شناسایی بسترهای نارضایتی مردم و حذف فساد از ساختار اداری به تأسیس نهادهای اطلاعاتی و امنیتی پرداخت. سازمان بازرسی شاهنشاهی یکی از آنها بود که در مهر 1337 تأسیس شد. گرچه تا این زمان نهادهای مختلف خبرگیری، بازرسی و سازمان‌های امنیتی از جمله ساواک فعال بودند، شاه برای نظارت بر دیگر قسمت‌های بوروکراسی رو به فزونی به فکر تأسیس سازمانی خصوصی و...

آزادی انتخابات، از حرف تا عمل

ساواک در گزارشی به تاریخ 13 شهریور 1342 می‌نویسد: «ساعت 30 /19 روز سه شنبه 12 /6 /42 در حدود سیصد نفر از طبقات مختلف از جمله بازاریان، روحانیون، طلاب علوم دینی، افراد جبهه ملی، نهضت آزادی، سازمان نگهبانان آزادی... در منزل آیت‌الله میلانی... اجتماع نموده بودند. ابتدا افراد تراکت‌هایی که در خیابان‌ها پخش شده بود به یکدیگر ارائه دادند. بعد درباره متینگ[i] روز 15 /6 /42 و نحوه فعالیت به بحث و گفت‌وگو پرداخته بودند. افراد مزبور اظهار می‌داشتند طبق تعهد به مسئولین...

کشتیبان را سیاستی دگر آمد

ساواک در گزارشی به تاریخ 12 شهریور 1342 می‌نویسد: «بعد از ظهر روز یکشنبه 10 /6 /42 آقای نورالدین امامی ضمن صحبت خصوصی اظهار داشت... که آقای حسنعلی منصور بعد از سقوط کابینه آقای علم نخست‌وزیر خواهد شد و ضمنا 39 نفر از اعضای کانون مترقی[i] در کنگره آزاد زنان و آزادمردان کاندیدای نمایندگی مجلس شورای ملی می‌باشند.»[ii] در روزهای پنجم تا نهم شهریور 1342 و در آستانه برگزاری انتخابات مجلس بیست و یکم کنگره‎ای با عنوان«نهضت آزادزنان و آزادمردان» با شرکت...

سرانجام حکومتی که متکی به سر نیزه و اعدام و زندان باشد...

آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی از علمای بنام شیراز (1314ق. تا 1360 ش) در 15 خرداد 1342 در پی مبارزات و انتقادات صریح از حکومت پهلوی دستگیر شده، مدت 2 ماه - به اتفاق امام خمینی - در زندان تهران به سر برد.[i] وی پس از آزادی به شیراز بازگشت. این هتک حرمت اما از عزم وی در مقابله با حکومت پهلوی نکاست. گزارش ساواک مورخ 10 شهریور 1343 گواه این مدعاست: «روز 3 /6 /43 که مأمور نفوذی برای ملاقات آقای شیخ بهاءالدین محلاتی شیرازی به منزل او مراجعه نمود شیخ امینی، امام جماعت سر قبر...

از همان اول خطا بود نحوه کار ای وزیر!

ساواک در گزارشی مورخ 9 شهریور 1343 می‌نویسد: «روز گذشته تعداد زیادی از اعلامیه پلی‌کپی‌شده پیوست که تحت عنوان نامه سرگشاده خطاب به آقای نخست‌وزیر[1] علیه امیرعباس هویدا، وزیر دارایی، تنظیم گردیده به پست ریخته شده است.»[2] این نامه که از سوی «جمعیت ترقیخواهان وزارت دارایی» و خطاب به هویدا تهیه شده از وی خواسته که به عدم اطلاع «از امور مالی و اقتصادی» اعتراف کند. به باور تهیه‌کنندگان، ناآشنایی هویدا به اوضاع وزارت دارایی سبب شده که وی...

امواج نهضت به مشهد می‌رسد...

ساواک در گزارشی به تاریخ 8 شهریور 1341 می‌نویسد: «آقایان ناصر مکارم و حجتی کرمانی که از گردانندگان مجله مکتب تشیع[i] در قم می‌باشند و از لحاظ طرز تفکر پیرو عقاید آقای طالقانی می‌باشند، چند روز پیش جهت دیدار دوستان و زیارت به مشهد آمده‌اند. در ملاقاتی که در مدرسه نواب از ایشان به عمل آمد، آقای مؤمنی دانشجوی معقول[و] منقول از ایشان درخواست نمود تا اینکه یک سخنرانی همگانی در کانون نشر حقایق اسلامی[ii] به عمل آورد و مورد قبول ایشان قرار گرفت لکن چون آقای...